สำนักข่าวหุ้นอินไซด์ (27 ตุลาคม 2568 )-----การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (Climate Change) เป็นเรื่องเร่งด่วนระดับโลก ขณะที่ประเทศไทยก็กำลังเข้าสู่ช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อครั้งสำคัญในการต่อสู้กับภาวะโลกเดือด เมื่อร่างพระราชบัญญัติการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ หรือ พ.ร.บ. Climate Change ที่คาดว่าจะมีผลบังคับใช้ในปี พ.ศ. 2569 -2570 ซึ่งจะมีผลกระทบอย่างมากต่อการอยู่รอดของธุรกิจไทยโดยเฉพาะกับอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม หากไม่เร่งปรับตัวในการจัดการความเสี่ยงต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เนื่องจากร่างกฎหมายฉบับนี้จะมีกลไกหลักเพื่อควบคุมการปล่อยก๊าซเรือนกระจก เช่น ระบบการซื้อขายสิทธิการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Emission Trading System: ETS) และภาษีคาร์บอน พร้อมทั้งกำหนดบทลงโทษสำหรับธุรกิจที่ปฏิบัติตามไม่ถูกต้อง...แล้วอะไรที่จะเป็นจุดเปลี่ยนหรือกระตุ้นให้ธุรกิจไทยเร่งเตรียมความพร้อมรับมือกับกฎหมายฉบับนี้

ผศ.ดร.ปฏิภาณ แซ่หลิ่ม ผู้ช่วยอธิการบดีฝ่ายบริหารความเสี่ยงและสื่อสารยุทธศาสตร์ และหัวหน้าโครงการวิจัย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.) เปิดเผยว่า จากสถานการณ์ดังกล่าว ทางทีมวิจัยได้จัดทำโครงการการประยุกต์เทคนิควิเคราะห์ข้อความ เพื่อศึกษาการเปิดเผยข้อมูลด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศของสถาบันการเงินไทยขึ้น ผ่านการจัดทำรายงานของธนาคาร 17 แห่งภายใต้การกำกับดูแลของธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ขึ้น เพื่อวิเคราะห์แนวโน้ม (Trend) และช่องว่าง (Gap) การเปิดเผยข้อมูลความเสี่ยงสภาพภูมิอากาศ ตลอดจนเสนอแนะนโยบายที่เป็นประโยชน์ต่อการขับเคลื่อนด้านสภาพภูมิอากาศ (Climate Action)โดยมุ่งเน้นการประยุกต์ใช้เทคนิคการวิเคราะห์ขั้นสูง Machine Learning (AI) ชื่อ"Climate Bert" ในการวิเคราะห์ข้อมูล โดย Climate Bert ได้รับการฝึกฝนด้วยข้อมูลจำนวนมหาศาล และมีความแม่นยำในการอ่านข้อความถึง 98%

สำหรับความพิเศษของโครงการนี้ คือ การได้รับความร่วมมือและทุนสนับสนุนจากกองทุนส่งเสริมการพัฒนาตลาดทุน (CMDF) โดยโครงการวิจัยนี้เป็นโครงการแรกของมหาวิทยาลัยที่ได้รับการสนับสนุนจากแหล่งทุนนี้ โดยมีธนาคารแห่งประเทศไทย ในฐานะ "endorser" หรือผู้ลงนามรับรอง และเป็นครั้งแรกที่ ธปท. ให้การรับรองงานวิจัยลักษณะนี้

ส่วนเหตุผลหลักที่เน้นศึกษากลุ่มสถาบันการเงิน ผศ.ดร.ปฏิภาณ กล่าวว่า “เพราะธนาคารเป็นแหล่งเงินทุนที่สามารถสนับสนุนธุรกิจได้โดยตรง เช่น การให้สินเชื่อหรืออัตราดอกเบี้ยพิเศษแก่ธุรกิจที่ดำเนินงานอย่างเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม จึงมีบทบาทสำคัญในการผลักดันให้ภาคธุรกิจปรับตัวตามกฎหมายคาร์บอนที่จะมีผลบังคับใช้ในอนาคต ดังนั้น จึงถือว่าธนาคารมีบทบาทสำคัญอย่างมากในการขับเคลื่อนอุตสาหกรรมและเศรษฐกิจคาร์บอนต่ำ"

งานวิจัยนี้ใช้ข้อมูลทุติยภูมิจากรายงานของธนาคาร 17 แห่ง ระหว่างปี พ.ศ. 2562–2566 รวมทั้งสิ้นกว่า 173 เล่ม ครอบคลุมรายงาน 3 ประเภท ได้แก่ รายงานประจำปี (One Report) รายงานความยั่งยืน (SD Report) และรายงานด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (TCFD Report) ด้วยวิธีการวิเคราะห์ข้อความ (Text Analytics) ผ่านเทคนิคปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence-AI) ประเภทการเรียนรู้ของเครื่อง (Machine Learning) ด้วยแบบจำลอง ClimateBERT ทั้ง 5 ประเภท และจำแนกข้อความเป็นหมวดหมู่เฉพาะ (Classified Topics) ต่อด้วย ChatGPT โมเดล GPT-4o ซึ่งวิธีการของแบบจำลองที่เลือกใช้เป็นแบบการเรียนรู้ล่วงหน้า (Pre-trained) ด้วยการมีป้ายกำกับ (Label) หรือเรียกว่าเป็นเทคนิคการเรียนรู้แบบมีผู้สอน (Supervised Learning)

ผลการวิจัยและข้อความที่สำคัญพบว่า สถาบันการเงิน “มีความพร้อม” ต่อการขับคลื่อนและเปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับภาวะโลกร้อน (Climate Change) มากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญในช่วง 3 ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะธนาคารขนาดใหญ่ เช่น การจัดตั้ง Climate Creative KBank ของธนาคารกสิกรไทย รวมถึงธนาคารไทยพาณิชย์  ธนาคารกรุงไทย ที่มีการขับเคลื่อนเรื่องนี้อย่างจริงจัง และเริ่มมองว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นทั้ง “ความเสี่ยงและโอกาส” ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ทางการเงินสีเขียวไม่ได้มองแค่ความเสี่ยงอย่างเดียว โดยมีการพัฒนา "green product" เช่น ผลิตภัณฑ์ทางการเงินสีเขียว ทุนสีเขียว และตราสารหนี้สีเขียว เป็นต้น นอกจากนี้ยังพบว่า “การมีรายงานในรูปแบบที่หลากหลายมีประโยชน์ต่อการเปิดเผยข้อมูล”แม้การจัดทำรายงานหลายเล่มอาจถูกมองว่าเป็นภาระงานหนัก โดยเฉพาะ TCFD การเปิดเผยข้อมูลด้านกลยุทธ์ และ Sustainability Report ที่เน้นข้อมูลในอนาคต ซึ่งสำคัญต่อการขับเคลื่อนสู่เป้าหมาย Net Zero “ดังนั้น จะเห็นว่า ปัจจุบันสถาบันการเงินให้ความสำคัญและมีความจริงจังอย่างมากในการดำเนินงานด้านสภาพภูมิอากาศ”

ผศ.ดร.ปฏิภาณ กล่าววว่า “งานวิจัยยังชี้ให้เห็นถึงความจำเป็นในการวิเคราะห์ฉากทัศน์ (Scenario Analysis) ด้านสภาพภูมิอากาศที่ซับซ้อน ซึ่งต้องอาศัยการบูรณาการองค์ความรู้จากหลากหลายสาขา เพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับกฎหมายด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่กำลังจะเกิดขึ้น แม้ธนาคารจะเปิดเผยข้อมูลในสิ่งที่ทำแล้ว แต่มีน้อยธนาคารที่เริ่มมีการวิเคราะห์ฉากทัศน์ด้านสภาพภูมิอากาศ เช่น การวิเคราะห์ผลกระทบหากอุณหภูมิโลกเพิ่มขึ้น 3 องศาเซลเซียสต่อการปล่อยสินเชื่อ การวิเคราะห์ฉากทัศน์ต้องอาศัยการบูรณาการองค์ความรู้จากหลายศาสตร์ (วิทยาศาสตร์, การเงิน, เศรษฐศาสตร์) ซึ่งยังเป็นข้อจำกัดในประเทศไทย”

สำหรับผลการวิจัยนี้จะนำไปสู่ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ดังนี้ ความชัดเจนในการจัดทำรายางานที่ตอบโจทย์เพื่อลดภาระงานในการทำรายงาน ควรมีศูนย์รวมรายางานทุกประเภท สร้างความตระหนักในการทำรายงานที่มีประสิทธิภาพ แนะแนวการจัดทำการวิเคราะห์ฉากทัศน์ความเสี่ยงสภาพอากาศ และขับเคลื่อนเรื่อง Climate Finance & Net-Zero for Banking นอกจากนี้ควรมีการบังคับใช้กฎหมาย เพราะ พ.ร.บ. Climate Change มีบทลงโทษที่รุนแรงกว่า PDPA

ผศ.ดร.ปฏิภาณ ยังได้กล่าวในตอนท้ายว่า “งานวิจัยนี้ถือเป็นโครงการแรกของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ที่ทำงานร่วมกับกองทุนส่งเสริมการพัฒนาตลาดทุนและได้รับข้อเสนอแนะจาก ธปท. โดยตรง ถือเป็นการบุกเบิกแนวทางการได้รับสนับสนุนทุนงานวิจัยที่ไม่ใช่หน่วยงานทุนวิจัยจากภาครัฐ ซึ่งการดำเนินงานจากนี้คาดว่าเตรียมขยายผลต่อยอดงานวิจัยโดยใช้ Machine Learning ในการวิเคราะห์ข้อมูลของบริษัทจดทะเบียนขนาดใหญ่ในตลาดหลักทรัพย์ฯ หรือ Set 100 ต่อไป.